MEN GỐM LÀ GÌ VÀ CÁC LOẠI MEN NỔI TIẾNG BÁT TRÀNG

Chắc hẳn bạn đã nhiều lần nghe thấy cụm từ “tráng men” trong quy trình làm gốm Bát Tràng. Nhưng liệu bạn đã có biết Men gốm thực sự là gì và công dụng của nó trong việc sản xuất đồ gốm? Trong bài viết này, Gốm Trường Thủy xin giới thiệu với các bạn tác dụng của men và những loại men làm nên thương hiệu của Bát Tràng.

Men gốm là gì và công dụng của men gốm

Tráng men gốm là bước thứ 3 trong quy trình làm gốm Bát Tràng. Sau khi tạo dáng sản phẩm, người ta phơi khô hoặc nung qua rồi tiến hành vẽ trang trí, tráng men rồi cho vào lò nung lần cuối cùng. Sau bước hong khô và nung qua, sản phẩm đã định hình và thành vật rắn chắc, tuy nhiên bề mặt sản phẩm không được nhẵn mịn và sản phẩm vẫn sẽ bị thấm nước. Để cải thiện tình hình đó và cũng là để nâng cao tính thẩm mỹ của đồ gốm, người ta tráng men cho sản phẩm trước khi đưa vào lò nung lần hai. Men gốm bản chất là một lớp thủy tinh được phủ lên bề mặt xương gốm. Những nghệ nhân Gốm Bát Tràng thường chỉ tráng 1 lớp mỏng 0,15-0,4mm. Dưới tác động của nhiệt độ trong lò nung, lớp thủy tinh này dần được hình thành, tạo nên một bề mặt bóng, sít, đặc, nhẵn có các sản phẩm gốm.

Các loại men gốm nổi tiếng Bát Tràng

Gốm Bát Tràng nổi tiếng không chỉ nhờ kỹ thuật tạo hình và nung mà còn bởi kỹ thuật tráng mem tinh tế tạo nên vẻ đẹp độc nhất, có một không hai cho những sản phẩm gốm nơi đây. Bát Tràng được biết đến như cái nôi của nhiều loại men độc đáo, có tính thẩm mỹ cao.

Men lam

Có lẽ nổi tiếng nhất phải kể đến Men Lam, loại men ra đời sớm nhất tại Bát Tràng. Từ thế kỷ 14, những nghệ nhân làm gốm đã nghiền mịn các loại đá như đá hạ điểu, trường thạch, cao lanh,… Khác với những loại men khác, men lam dùng để vẽ trang trí lên các sản phẩm gốm. Sau lớp vẽ ấy, người ta lại phủ thêm 1 lớp men bóng có độ thủy tinh hóa cao để bảo vệ lớp men lam.

Men trắng ngọc

Đây là loại men được dùng phổ biến và rộng rãi nhất tại Bát Tràng.  Để sản xuất được loại men này, những người nghệ nhân làm gốm phải đun ở nhiệt độ cao (1200-1300 độ C) chính vì vậy, bề mặt men nhẵn và bóng, đặc biệt an toàn với người sử dụng trong việc đựng thức ăn. Đó cũng là lý do chúng ta thấy các bộ bát đĩa thường được tráng men trắng.

Men rạn

Đây đích thị là đặc sản của Gốm Bát Tràng. Men rạn là một loại men đặc biệt vì nó được hình thành trên sự chênh lệch về độ giãn nở của xương gốm và men gốm. Nhiều tài liệu chỉ ra rằng men rạn đã từng chỉ được sản xuất duy nhất tại làng Bát Tràng vào giai đoạn cuối thế kỷ 16 cho đến thế kỷ 20, trở thành biểu tượng cho kỹ thuật tráng men danh bất hư truyền của Bát Tràng.

Men nâu

Không mịn như men trắng, mà men nâu sở hữu một lớp sần ở bề mặt rất đặc trưng. Sử dụng men nâu, người nghệ nhân hướng đến sự hoài cổ, dân giã. Đây cũng là loại men rất thích hơp với việc kết hợp cùng nội thất gỗ hay phong cách gắn với thiên nhiên, làng quê. Người ta có thể dùng men nâu để trang trí điểm xuyết cho các họa tiết nổi hoặc tráng ngoài sản phẩm gốm.